Havâs ilmi tarihî süreç içerisinde anlam sahası değişik mecralara kaymış elit bir ilimdir. Genel itibariyle Havâs ilminin İslâm dini açısından hem tasvib edilen hem de tasvib edilmeyen yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle bazı İslam âlimleri konuyu vuzuha kavuşturmak için çeşitli açıklamalar yapmışlardır. Havâs ilminin birçok alt disiplini vardır. Bunlardan birisi de Havâssu’l-Kur’ân olup Kur’ân ilimlerinden kabul edilmiş ancak Havâs ilmi ile Havâssu’l-Kur’ân’ın tarifleri klasik eserlerde aynı ilimler gibi tanımlanmıştır. Oysaki Havâssu’l-Kur’ân, merkeze Kur’ân’ı aldığı için Havâs ilminden ayrı bir konuma sahiptir.
Havâs kitaplarına göz atıldığında insanları cezbeden ilginç bilgilerle karşılaşılmaktadır. Bu bilgiler elbette eleştiri süzgecinden geçirilmelidir. Ancak bu bilgileri tamamen absürd kabul edip bir kenara bırakmak da ilmî bir tutum olamaz. Çünkü bunların içinde ufuk açıcı ve ilham verici bilgiler de mevcuttur.
Havâssu’l-Kur’ân’ın Kur’ân ilimleri arasında gereken ilgiyi gördüğü söylenemez. Bunun sebepleri arasında bazı âlimlerin Havâssu’l-Kur’ân’ı vehbî ilimlerden sayması ve Havâssu’l-Kur’ân’ın özel bir ilgi, riyazet ve yetenek gerektirmesi zikredilebilir. Havâssu’l-Kur’ân ilminin teşekkülünde en başta Kur’ân’ın kendisi büyük bir yol gösterici olmuştur. Diğer dayanakları ise Hz. Peygamber’in Fedâilu’lKur’ân, tıp ve duâ ile ilgili hadisleri ile sahabeden başlamak üzere sâlih kişilerin tecrübeleridir. Ancak Hz. Peygamber’in konuyla ilgili sınırlı sayıdaki beyânları daha sonra tecrübe sahasına dökülerek genişletilmiş ve Havâssu’l-Kur’ân adıyla özerk bir disiplin meydana gelmiştir. Bu disiplinin teşekkülünde Şia ve mutasavvıflar önemli rol oynamıştır.
Havâssu’l-Kur’ân, Müslümanların Kur’ân’ın manevî bereketine inanmalarının ve Kur’ân’ı şifâ telakki etmelerinin eseridir. Fakat havâs kitaplarında Kur’ân’ın ve Esma-ı Hüsnâ’nın havâssının Havâs ilminin genel konuları ile iç içe anlatılması okuyucu nezdinde sihir vb şeylerin meşru imiş gibi algılanmasına sebebiyet vermektedir. Bu yüzden Havâssu’l-Kur’ân temalarının Havâs ilminin genel konularından tecrit edilmiş, müstakil biçimde ele alınması daha uygun olacaktır. Havâssu’l-Kur’ân bilgilerinin uygulanmasında helal yemek, temizlik, riyazet, vakit ve sayılara riayet etmek gibi hususlar havâs âlimlerinin ısrarla vurguladığı noktalardır. Bu yönüyle Havâssu’l-Kur’ân’ın kişide helal yeme, temizliğe dikkat etme ve Kur’ân’a saygı gösterme bilinci oluşturduğu söylenebilir. Ayrıca bu bilgilerin subjektifliği akılda tutularak herkesin aynı neticeye ulaşamayabileceği bilinmelidir. Çünkü herkesin niyeti, samimiyeti, fıtratı farklı farklıdır ve Havâssu’lKur’ân inanca dayalı öznel bir tecrübedir.
Havâs kitaplarında Havâssu’l-Kur’ân ile ilgili senetsiz birçok haber nakledildiği için, Havâssu’lKur’ân’dan bir Kur’ân ilmi olarak faydalanmada özellikle tecrübe edildiği vurgulanan hususlara odaklanılmalıdır. Tefsir ilmi gibi yorum üzerine bina edilen ilimlerde müfessirin başarısı onun idrak yeteneği ile sıkı irtibat içindedir. Dolayısıyla tefsir sahasında özgün ve kayda değer çalışmalar yapmak için Havâssu’l-Kur’ân’dan faydalanmak mümkündür. Üstelik Kur’ân’ı daha iyi tefsir etmek için Havâssu’l-Kur’ân’dan yararlanmak dünyevî değil ulvî bir keyfiyettir. Faydalanılabilecek havâs örnekleri, ilgili kişiler tarafından muteber havâs kitaplarından öğrenilip tatbik edilebilir.
Havâs kitaplarına göz atıldığında insanları cezbeden ilginç bilgilerle karşılaşılmaktadır. Bu bilgiler elbette eleştiri süzgecinden geçirilmelidir. Ancak bu bilgileri tamamen absürd kabul edip bir kenara bırakmak da ilmî bir tutum olamaz. Çünkü bunların içinde ufuk açıcı ve ilham verici bilgiler de mevcuttur.
Havâssu’l-Kur’ân’ın Kur’ân ilimleri arasında gereken ilgiyi gördüğü söylenemez. Bunun sebepleri arasında bazı âlimlerin Havâssu’l-Kur’ân’ı vehbî ilimlerden sayması ve Havâssu’l-Kur’ân’ın özel bir ilgi, riyazet ve yetenek gerektirmesi zikredilebilir. Havâssu’l-Kur’ân ilminin teşekkülünde en başta Kur’ân’ın kendisi büyük bir yol gösterici olmuştur. Diğer dayanakları ise Hz. Peygamber’in Fedâilu’lKur’ân, tıp ve duâ ile ilgili hadisleri ile sahabeden başlamak üzere sâlih kişilerin tecrübeleridir. Ancak Hz. Peygamber’in konuyla ilgili sınırlı sayıdaki beyânları daha sonra tecrübe sahasına dökülerek genişletilmiş ve Havâssu’l-Kur’ân adıyla özerk bir disiplin meydana gelmiştir. Bu disiplinin teşekkülünde Şia ve mutasavvıflar önemli rol oynamıştır.
Havâssu’l-Kur’ân, Müslümanların Kur’ân’ın manevî bereketine inanmalarının ve Kur’ân’ı şifâ telakki etmelerinin eseridir. Fakat havâs kitaplarında Kur’ân’ın ve Esma-ı Hüsnâ’nın havâssının Havâs ilminin genel konuları ile iç içe anlatılması okuyucu nezdinde sihir vb şeylerin meşru imiş gibi algılanmasına sebebiyet vermektedir. Bu yüzden Havâssu’l-Kur’ân temalarının Havâs ilminin genel konularından tecrit edilmiş, müstakil biçimde ele alınması daha uygun olacaktır. Havâssu’l-Kur’ân bilgilerinin uygulanmasında helal yemek, temizlik, riyazet, vakit ve sayılara riayet etmek gibi hususlar havâs âlimlerinin ısrarla vurguladığı noktalardır. Bu yönüyle Havâssu’l-Kur’ân’ın kişide helal yeme, temizliğe dikkat etme ve Kur’ân’a saygı gösterme bilinci oluşturduğu söylenebilir. Ayrıca bu bilgilerin subjektifliği akılda tutularak herkesin aynı neticeye ulaşamayabileceği bilinmelidir. Çünkü herkesin niyeti, samimiyeti, fıtratı farklı farklıdır ve Havâssu’lKur’ân inanca dayalı öznel bir tecrübedir.
Havâs kitaplarında Havâssu’l-Kur’ân ile ilgili senetsiz birçok haber nakledildiği için, Havâssu’lKur’ân’dan bir Kur’ân ilmi olarak faydalanmada özellikle tecrübe edildiği vurgulanan hususlara odaklanılmalıdır. Tefsir ilmi gibi yorum üzerine bina edilen ilimlerde müfessirin başarısı onun idrak yeteneği ile sıkı irtibat içindedir. Dolayısıyla tefsir sahasında özgün ve kayda değer çalışmalar yapmak için Havâssu’l-Kur’ân’dan faydalanmak mümkündür. Üstelik Kur’ân’ı daha iyi tefsir etmek için Havâssu’l-Kur’ân’dan yararlanmak dünyevî değil ulvî bir keyfiyettir. Faydalanılabilecek havâs örnekleri, ilgili kişiler tarafından muteber havâs kitaplarından öğrenilip tatbik edilebilir.